O ρόλος της συναισθηματικής νοημοσύνης στον αθλητισμό
Συγγραφέας: Φρόσω Πατσού, Μέλος Επιστημονικής Ομάδας Αθλητικές Ακαδημίες ΟΠΑΠ
Ο όρος Συναισθηματική Νοημοσύνη (ΣΝ) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1990 από τους Salovey & Mayer και προσπαθούσε να εξηγήσει πως ένα άτομο χρησιμοποιεί διάφορες δεξιότητες προκειμένου να επεξεργαστεί πληροφορίες συναισθηματικής φύσης. Η συναισθηματική νοημοσύνη είναι ένα τελείως διαφορετικό πεδίο από αυτό που ονομάζουμε Γενική νοημοσύνη και το οποίο ως ένα βαθμό έχουμε βρει τρόπους μέτρησης της.
Εάν θέλαμε να δώσουμε έναν ορισμό για τη συναισθηματική νοημοσύνη θα λέγαμε ότι είναι «η ικανότητα να αναγνωρίζει κανείς τα δικά του συναισθήματα, να τα κατανοεί και να τα ελέγχει. Είναι επίσης η ικανότητα να αναγνωρίζει και να κατανοεί τα συναισθήματα των ανθρώπων γύρω του και να μπορεί να χειρίζεται αποτελεσματικά τόσο τον εαυτό του όσο και τις διαπροσωπικές του σχέσεις.
Σύμφωνα με τον Dr. Goleman, ένα άτομο δεν χρειάζεται να είναι ιδιαίτερα ευφυές προκειμένου να επιτύχει πράγματα στη ζωή του αρκεί να καλλιεργήσει τη συναισθηματική του νοημοσύνη! Ουσιαστικά δηλαδή η γενική νοημοσύνη έρχεται να συμπληρωθεί από την συναισθηματική και να δημιουργήσουν μια ολοκληρωμένη και καλά οργανωμένη προσωπικότητα ώστε το άτομο να έχει μια επιτυχημένη πορεία ζωής.
Η γενική νοημοσύνη που συνήθως εκφράζεται με το δείκτη IQ έχει κάποιες γενετικές-κληρονομικές βάσεις οι οποίες ενισχύονται και δουλεύονται ως ένα σημείο κατά τη διάρκεια της ζωής ενώ η συναισθηματική μαθαίνεται στην πορεία ζωής του ατόμου. Ελέγχει τα συναισθήματα μας, τις κοινωνικές μας επαφές και συναναστροφές και κατά συνέπεια την ψυχολογία μας.
Πώς όμως συνδέεται η συναισθηματική νοημοσύνη με μια επιτυχημένη πορεία στον αθλητισμό? Ο αθλητής που έχει επαρκή έως υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη μπορεί να είναι πιο ικανός - αποτελεσματικός στις διαπροσωπικές του σχέσεις, δεν επηρεάζεται από τα λεγόμενα των άλλων αλλά βασίζεται στην δική του κρίση, μπορεί να είναι πιο διορατικός και ειλικρινής, πιο εκφραστικός και υποστηρικτικός απέναντι στους συναθλητές του, ενώ δεν διακατέχεται από τάσεις εύκολων ερμηνειών και κρίσεων για τη συμπεριφορά των άλλων και αυτό τον κάνει να είναι πιο επιτυχημένος και αγαπητός. Στο εξωτερικό τα τελευταία χρόνια δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στο κομμάτι της συναισθηματικής νοημοσύνης ιδιαίτερα στους νεαρούς αθλητές/τριες.
Τα χαρακτηριστικά της συναισθηματικής νοημοσύνης είναι:
Η Αυτοεπίγνωση (self-awareness)
O Αυτοέλεγχος (self-regulation)
Τα Κίνητρα συμπεριφοράς (motivation)
Η Ενσυναίσθηση (empathy)
Οι Κοινωνικές δεξιότητες (social skills)
Το να ελέγχουμε τα συναισθήματα μας, να κατανοούμε τις ανάγκες των άλλων, να συνεργαζόμαστε ομαλά με τους γύρω μας, να εκφραζόμαστε και να μην καταπιέζουμε αυτά που νιώθουμε, να μπορούμε να χειριστούμε με ηρεμία, καταστάσεις κρίσεων και διαφωνιών μόνο θετικά αποτελέσματα μπορεί να φέρει τόσο στην προσωπική όσο και στην επαγγελματική - αθλητική μας ζωή. Μας βοηθά να έχουμε στόχους και να είμαστε ικανοί να τους πραγματοποιήσουμε, να παίρνουμε πρωτοβουλίες, να έχουμε υψηλή αυτοεκτίμηση και αυτό-αποτελεσματικότητα αλλά το σημαντικότερο όλων να αισθανόμαστε καλά με τον ίδιο μας τον εαυτό, να αποδεχόμαστε πράγματα και να μπορούμε να αλλάξουμε ότι δεν μας αρέσει για να προχωρήσουμε μπροστά. Ωστόσο υπάρχουν και εκείνα τα ερευνητικά αποτελέσματα που καταδεικνύουν κάποιες αρνητικές επιπτώσεις στην προσωπικότητα των ατόμων με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη και αυτό γιατί τα άτομα αυτά μπορεί να είναι πιο ευαίσθητα και ευάλωτα.
Από τα παραπάνω καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για κάτι καινούριο που χρήζει προσοχής ωστόσο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως πανάκεια.
Φρόσω Πατσού
Ph.D., M.Sc. Ψυχολόγος – Αθλητική Ψυχολόγος
Επιστημονική Συνεργάτιδα Εθνικής Ομάδας Στίβου
Μέλος Επιστημονικής Ομάδας Αθλητικών Ακαδημιών ΟΠΑΠ